Wdrożenie Ustawy „Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce” w Gdańskim Uniwersytecie Medycznym – wyzwania i szanse
Z początkiem października bieżącego roku weszły w życie pierwsze przepisy nowego prawa regulującego funkcjonowanie polskich uczelni wyższych. Zaczęła obowiązywać ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. „Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce”, określana mianem Konstytucji dla Nauki lub Ustawą 2.0. Przed nami rok akademicki pełen wyzwań związanych z wdrożeniem nowych przepisów, które w sposób istotny zmienią dotychczasowe zasady organizacji i ustroju uczelni. Podstawową zmianą zawartą w Ustawie jest odejście od filozofii oceny ilościowej na rzecz modelu jakościowego, zarówno w kontekście ewaluacji naukowej, jak i jakości kształcenia. Głównym celem ustawodawcy jest dywersyfikacja uczelni na wiodące uczelnie badawcze, badawczo-dydaktyczne i zawodowe, kierując środki na badania naukowe głównie ku uczelniom badawczym. Oczekuje się, iż na skutek zwiększenia efektywności i doskonałości naukowej jednostek na przestrzeni najbliższych lat wyłoni się kilka silnych uczelni, wyraźnie awansujących w międzynarodowych rankingach.
Konstytucja dla Nauki pozostawia uczelniom dużą autonomię, pozwalając na samodzielne kształtowanie struktury organizacyjnej i modelu funkcjonowania. Przyjęte w statutach rozwiązania organizacyjne w znacznej mierze zadecydują o kierunku rozwoju szkoły, wielkości jej finansowania, a w konsekwencji o jej pozycji na arenie krajowej i międzynarodowej. Przepisy nowej ustawy wprowadzają bardzo istotne zmiany – pozbawiając wydziały funkcji podstawowych jednostek, przenoszą uprawnienia do prowadzenia studiów oraz nadawania stopni doktora i doktora habilitowanego w poszczególnych dyscyplinach na uczelnię jako całość. Znikają wymogi minimum kadrowego, a Ustawa 2.0 uzależnia tworzenie nowych kierunków studiów od wyników ewaluacji jakości działalności naukowej. Reforma zakłada również bardziej elastyczne możliwości rozwoju ścieżek kariery akademickiej, zgodnie z którymi nauczyciel będzie mógł być pracownikiem dydaktycznym, badawczym lub badawczo-dydaktycznym. Inaczej niż dotychczas będzie przeprowadzona ocena działalności naukowej jednostek. Ewaluacji podlegać będzie aktywność naukowa całej uczelni w danej dyscyplinie, a nie jak dotąd poszczególnych wydziałów. Takie rozwiązanie stwarza potrzebę powołania na uczelniach ciał kolegialnych, które będą zrzeszać nauczycieli akademickich z różnych wydziałów, prowadzących badania w wybranej dziedzinie. Zgodnie z ustawą senat może powierzyć takiemu ciału kolegialnemu nadawanie stopni naukowych doktora i doktora habilitowanego w reprezentowanej przez nie dyscyplinie. Ponadto Ustawa 2.0 w struktury organizacyjne szkół wyższych wprowadza nowy organ – radę uczelni, którą mają współtworzyć również osoby nienależące do wspólnoty akademickiej.
Członków rady wybierać będzie senat jako organ reprezentujący ogół społeczności uniwersyteckiej. To senat, po zaopiniowaniu przez radę, będzie ostatecznie decydował o przyjęciu strategii rozwoju uczelni. Co więcej, od przyszłego roku akademickiego kształcenie doktorantów odbywać się będzie w oparciu o interdyscyplinarne szkoły doktorskie. W związku z tym w kwietniu br. powołano w naszej Uczelni Zespół ds. Utworzenia Szkoły Doktorskiej GUMed, którego zadaniem jest dostosowanie dotychczasowej oferty kształcenia na studiach trzeciego stopnia do warunków zmieniających się po wprowadzeniu nowego prawa o szkolnictwie wyższym i nauce.
Zmiany ustawowe zakładają również modyfikację sposobu finansowania uczelni. Środki na ich działalność, dotychczas wpływające w formie dotacji na działalność dydaktyczną oraz dotacji statutowej o ściśle określonym przeznaczeniu, zredukowano do jednej subwencji, a o sposobie i celu ich przeznaczenia będą decydować władze uczelni. Proponowane rozwiązania ustawowe, dając dużą swobodę w kształtowaniu opisanej w statucie organizacji uczelni, przenoszą ciężar odpowiedzialności za pozycję i rozwój uczelni na jej organy decyzyjne, w szczególności na rektora oraz senat. Niełatwe to zadania, jednak musimy sprostać wyzwaniom, jakie stawia przed nami reforma szkolnictwa wyższego. Pragnę Państwa zapewnić, że dołożę wszelkich starań, aby projektowane zmiany, które w wielu aspektach istotnie odbiegają od dotychczasowych rozwiązań funkcjonujących w naszej Uczelni i mogą budzić niepokój środowiska, były wprowadzane w sposób transparentny. Naszą intencją jest zachowanie tradycyjnej struktury wydziałowej GUMed i kolegialnego trybu podejmowania decyzji. Na najbliższym posiedzeniu zwrócę się do Senatu o powołanie nadzwyczajnej, szerokiej komisji ds. nowego statutu Uczelni. Jej zadaniem będzie przygotowanie projektu, który – zgodnie z ustawą – jako propozycję rektora przedstawię do rozważenia Senatowi. Zasady i cele zawarte w Ustawie potraktujmy jako szansę dla naszej Uczelni na dostosowanie się do wymogów współczesności, przy jednoczesnym dalszym dynamicznym rozwoju jednostki.
Postarajmy się wykorzystać optymalnie nowe narzędzia i możliwości do podejmowania działań mających na celu poprawę efektywności dydaktycznej i badawczej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Chciałbym, abyśmy wykorzystali konieczne zmiany do realizacji naszego głównego celu strategicznego – uzyskania statusu uczelni badawczej o wysokiej pozycji międzynarodowej.
prof. Marcin Gruchała,
rektor Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
Gdańsk, 2.10.2018 r.